Benchmarking
W ramach programu pilotażowego Laboratorium Popowice wykonaliśmy serię wizyty benchmarkingowych, w celu bezpośredniego zapoznania się z najlepszymi praktykami w zakresie co-housingów senioralnych oraz sąsiedzkich miejsc spotkań.
Celem przeprowadzenia wizyt było:
- Uczenie się od najlepszych i wykorzystywanie ich doświadczenia.
- Zidentyfikowanie silnych i słabych stron.
- Wykorzystanie najlepszych praktyk.
Z pośród wielu polskich dobrych praktyk wybraliśmy 3 przykłady – realizacje TBS ze Stargardu Szczecińskiego, Gdyńskie Przystanie oraz lokalnie Wrocławskie CAL-e.
Stargard Szczeciński
W ramach wizyty zapoznaliśmy się z placówkami realizowanymi Stargardzkie TBS Sp. z o. o. przy zaangażowaniu Gminy-Miasta Stargard, zarządzanymi przez Stowarzyszenie Potrzebny Dom. Ścisła współpraca pomiędzy podmiotami znacząco wpływa na wysoką jakość oferowanych usług, ponadto współpraca przy poszczególnych projektach odbywa się też z innymi organizacjami pozarządowymi zajmującymi się udzielaniem pomocy, działającym na terenie Stargardu.
Stowarzyszenie Potrzebny Dom zajmuje się prowadzeniem działalności zmierzającej do umożliwienia wyrównania szans w społeczeństwie i przystosowania do realiów życia codziennego grupom zagrożonym wykluczeniem społecznym i potrzebującym wsparcia. Stowarzyszenie pomaga wychowankom opuszczającym placówki opiekuńczo – wychowawcze, dzieciom z placówek opiekuńczo-wychowawczych, osobom niepełnosprawnym intelektualnie i ruchowo, osobom starszym, osobom bezdomnym poprzez zabezpieczenie potrzeb mieszkaniowych.
W ramach programu Potrzebny Dom realizowane są programy:
- Bez Barier – dla osób niepełnosprawnych intelektualnie– ruchowo,
- Nie Sami – dla osób starszych,
- Na Start – dla usamodzielniających się wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych i rodzin zastępczych,
- Nasz Dom – dla dzieci z placówek opiekuńczo-wychowawczych,
- Od Nowa – dla osób bezdomnych.
Z racji prowadzonego programu Laboratorium Popowice, najbardziej interesował nas projekt Nie Sami, będący pierwszym w Polsce przykładem senioralnego co-housingu. Program Nie Sami godziwie zabezpiecza potrzeby mieszkaniowe osób starszych, poprzez formę wspólnego zamieszkiwania typu co-housing. Mieszkania zostały zaprojektowane z myślą o nich, z udogodnieniami technicznymi. W ramach programu zagwarantowane jest poczucie bezpieczeństwa, tak fizycznego jak i psychicznego oraz zabezpieczane są potrzeby społeczne.
Nowoczesny obiekt składający się z 17 jedno- i 7 dwupokojowych mieszkań, przestrzeni integracyjnej, pokoju zabiegów pielęgniarskich oraz zaplecza, zlokalizowany został na satelitarnym osiedlu Stargardu – Lotnisko. Atutem lokalizacji mieszkań́ dla osób starszych jest usytuowanie ich w bliskim dostępie do znajdujących się w sąsiednich budynkach sklepów spożywczych, apteki, kiosku z prasą, a przede wszystkim dostęp do komunikacji miejskiej.
Seniorom umożliwia się korzystanie ze świetlicy (z zapleczem kuchennym) , wyposażonej przez darczyńców w meble, telewizor, komputery, biblioteki, z nauki obsługi komputera, języków obcych, z zajęć gimnastycznych. Organizowane są imprezy integracyjne: zabawy taneczne, grill, ogniska, wspólne wyjścia do kina i na kręgle. Mieszkańcom umożliwiane są konsultacje lekarsko-pielęgniarskie, które odbywają się (na zgłoszenie) w mieszkaniu najemcy. Dla bezpieczeństwa seniorów, wdrożono radiowy system przywołania, umożliwiający (poprzez pilota) w razie zagrożenia, wysłanie sygnału alarmowego do osoby dyżurującej. W ramach programu „Nie Sami” działa kilkunastoosobowa grupa wolontariacka.
Model organizacyjny
Na uwagę zasługuje model współpracy pomiędzy jednostkami zajmującymi się tym senioralnym co-housingiem, przebiega ona na wszystkich etapach od planowania do zarządzania obiektem. Do zadań organizacji pozarządowych należały konsultacje w trakcie projektowania ogólnych założeń i rozwiązań programu, pomoc przy identyfikacji potrzeb osoby starszej co do przystosowania mieszkania. Obecnie pomoc w indywidualnych przypadkach w uzyskaniu środków finansowych na partycypację i kaucję, propagowanie idei realizacji mieszkań dla osób starszych, aktywizacja
najemców.
Do zadań Stargardzkiego TBS Sp. z o. o. należy przygotowanie dokumentacji technicznej przystosowującej mieszkanie do indywidualnych potrzeb osoby starszej – niepełnosprawnej, zabezpieczenie środków finansowych na realizację inwestycji w wysokości 70% wartości przedsięwzięcia, realizację zespołów mieszkalnych. Na etapie eksploatacji, szczególna troska o potrzeby najemców objętych programem Nie Sami, inicjowanie zmian w uregulowaniach lokalnych i ustawowych uwzględniających potrzeby osób starszych.
Do zadań Gminy-Miasta Stargardu Szczecińskiego należy zawieranie ze Stargardzkim TBS Sp. z o. o. umów najmu lokali w celu ich dalszego podnajmu osobom pozostawiającym do dyspozycji Miasta zajmowane dotychczas lokale komunalne bądź osobom, które w drodze cesji przekażą na gminę uprawnienia wynikające z umowy partycypacyjnej oraz kreowanie polityki czynszowej opartej na dostosowaniu obciążeń finansowych do zamożności podnajemców (system udzielania obniżek czynszów).
Więcej informacji:
www.potrzebnydom.stargard.pl/index.php/nie-sami
Przestrzeń Gdynia
W Gdyni pomysł na decentralizacje aktywności miejskich powstał blisko dwadzieścia lat temu, przejawiając się jako Program Szkół Otwartych. Program zakładał wykorzystanie budynków szkół do organizacji popołudniowych zajęć dla lokalnych społeczności. Na początku funkcjonowało 9 placówek, obecnie liczba ta wzrosła do 21. Każda placówka posiada koordynatora programu, który rozeznaje potrzeby lokalnej społeczności względem zajęć, a następnie je organizuje. W sumie są to popołudniowe zajęcia dla kilku tys. osób, najróżniejsze: sportowe, rekreacyjne, językowe, hobbystyczne (szydełkowania, szachowe), itd.
W Gdyni znajduje się ponadto jeden dom kultury, zlokalizowany w centrum oraz Centrum Aktywności Seniora (zajęcia od rana do wieczora, kawiarenka, zajęcia UTW) jak i 24 niewielkie kluby seniora.
Kolejnym krokiem miasta było stworzenie miejsc w których to mieszkańcy będą współtwórcami przestrzeni, a animator pełni role opiekuna i wsłuchuje się w potrzeby lokalnej społeczności. Pierwszy taki projekt, prowadzony od 5 lat to Wymiennikownia (anty dom kultury), czyli miejsce dla młodzieży, które tworzą jego uczestnicy – sami proponują program i organizują zajęcia (np.: festiwal tańca hawajskiego, festiwal breakdance, itd.)
Przystanie są najnowszym pomysłem na tworzenie wspólnych przestrzeni dla mieszkańców. Obecnie funkcjonują już 3 Przystanie, natomiast kolejne dwie są już w budowie, na następne lata zaplanowano więcej obiektów, aby systematycznie stworzyć Przystań na każdym osiedlu.
Przystań mają tworzyć 2-3 jednostki (np.: klub seniora, mieszkańca, biblioteka, itd.) oraz lokalnie działające organizacje. Miasto zapewnia zaplecze, ale nie organizuje zajęć. Cześć zajęć prowadzona jest przez opłacanych instruktorów, jednak ta oferta się zmniejsza na rzecz zajęć prowadzonych przez mieszkańców. Docelowo placówki mają działać na zasadzie Sąsiedzi Sąsiadom – zajęcia prowadzone przez mieszkańców dla mieszkańców.
Jedna jednostka zarządza wszystkimi Przystaniami i centrum młodzieżowym, jest to Laboratorium Innowacji Społecznych – jednostka budżetowa miasta od zadań specjalnych, wykonuje działania społeczne miękkie jak i twarde budowlane, koordynuje również budżet obywatelski oraz stara się włączyć wszystkie aktywne NGO we wspólne działania z miastem. Każda Przystań ma swoich prowadzących, którzy lokalnie animują społeczność, natomiast między sobą wymieniają się wiedzą i zasobami (np. artystyczne projekty, kontakty).
Przystań to miejsce dla osób dorosłych, dzieci mogą przebywać jedynie pod opieką dorosłych, natomiast młodzież za pisemną zgodą opiekunów. To miejsce mające na celu budowanie postaw obywatelskich, możliwość łączenia mieszkańców i poznawania się. Ma pomagać przełamywać bariery, uczyć nowych rzeczy, budować współodpowiedzialności przez współorganizację. Program zajęć w dużej mierze jest proponowany przez mieszkańców.
W trakcie wizyty zwiedziliśmy Przystań Lipowa 15, która została zorganizowana w budynku należącym do lokalnej spółdzielni mieszkaniowej, a wynajmowanym przez miasto. Budynek zlokalizowany jest pośrodku osiedla, blisko komunikacja miejska i na trasie uczęszczanej przez pieszych. Wspólnie z placówką funkcjonuje Klub Seniora, który posiada osobne wejście. W licznych pomieszczeniach obiektu (570m2) odbywają się zajęcia według upodobań mieszkańców, od hobbystycznych przez towarzyskie, aż po sportowe.
Mieliśmy okazję zwiedzić również Przystań Opata Hackiego 33, która została założona wspólnie z biblioteką (biblioteka zajmuje parter, a Przystań piętro). W tym przypadku właścicielem budynku jest miasto, administratorem Laboratorium Innowacji Społecznych. Tam również miejsce współtworzą mieszkańcy, wymyślają zajęcia, prowadzą i uczestniczą w nich. Jak na razie aktywność w głównej mierze ogranicza się do uczestnictwa.
Więcej informacji:
www.przystan.gdynia.pl
Wrocławska Sieć Centrów Aktywności Lokalnej (SCAL Wrocław)
Wrocław finansuje albo współfinansuje aż 11 Centrów Aktywności Lokalnej, mieliśmy okazję poznać wiele z nich, dzięki zaproszeniu nas do Grupy Dialogu Społecznego zajmującej się CAL. Jest to względnie nowa koncepcja w mieście, która od kilku lat kiełkuje dając co roku nowe placówki wrocławianom.
CAL służy integrowaniu i wzmacnianiu społeczności lokalnej, budowaniu trwałych relacji pomiędzy ludźmi pochodzącymi z różnych środowisk. Placówka ogniskuje aktywność mieszkańców i zwiększa ich zdolność do zmiany społecznej, poprawy warunków życia społeczności na bazie jej własnych zasobów. To największa korzyść samorządu miejskiego z dobrze funkcjonujących centrów aktywności lokalnej.
Główne elementy pracy ze społecznością lokalną to:
- wzmacnianie relacji międzyludzkich,
- wspólne działanie, wzmacnianie potencjału i aktywności mieszkańców,
- przejmowanie odpowiedzialności przez mieszkańców i ich grupy,
- budowanie i animowanie partnerstwa lokalnego,
- budowanie tożsamości lokalnej i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu.
Każdy CAL ma swój unikatowy charakter! Idea działania CAL jest wspólna dla wszystkich wrocławskich centrów, natomiast każde z nich ma swój niepowtarzalny charakter. Podstawą działania CAL jest określenie jego misji, która odzwierciedli jego indywidualny charakter.
Najważniejsze w działaniu SCAL są:
- RELACJE
- LOKALNOŚĆ
- SZACUNEK
- ZAUFANIE
- KREATYWNOŚĆ
- WOLNOŚĆ
Centrum Aktywności Lokalnej to nie tylko budynek, to swoiste podejście do pracy ze społecznością lokalną!
Fizyczna przestrzeń jest jednak bardzo ważna, aby móc współtworzyć ze społecznością miejsce otwarte na różnorodność osób i działań, w celu długofalowego wzmacniania jej aktywności i tożsamości. Na poziomie lokalnym centrum wspiera proces społecznej zmiany.
Więcej informacji znajdą Państwo na:
www.facebook.com/SCALWroclaw
Mięliśmy okazję zwiedzić do tej pory, uczestniczyć w dyskusjach i dzielić się swoimi działaniami:
